คำราชาศัพท์ หมายถึง คำพิเศษพวกหนึ่งซึ่งต้องใช้ให้เหมาะสมแก่ชั้นของบุคคล ไม่เฉพาะแก่พระราชาเท่านั้น ชั้นของบุคคลที่ต้องใช้คำราชาศัพท์ จำแนกออกเป็น 5 ชั้น คือ
๑. พระราชา
๒. เจ้านาย หมายถึง พระบรมวงศานุวงศ์ตั้งแต่หม่อมเจ้าขึ้นไป
๓. พระภิกษุสามเณร
๔. ขุนนางมียศและบรรดาศักดิ์
๕. สุภาพชน หมายถึง บุคคลทั่วไปนอกจาก ๔ ประเภทดังกล่าว

 

 

 

 

 

๑. การใช้คำขึ้นต้น สรรพนาม คำลงท้าย ในการกราบบังคมทูลอย่างเป็นทางการ

๑.๑ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้า ฯ พระบรมราชินีนาถ
คำขึ้นต้น           ขอเดชะฝ่าละอองธุลีพระบาทปกเกล้าปกกระหม่อม
สรรพนาม          บุรุษที่ ๑ – ข้าพระพุทธเจ้า
                        บุรุษที่ ๒ – ใต้ฝ่าละอองธุลีพระบาท
คำลงท้าย          ด้วยเกล้าด้วยกระหม่อม ขอเดชะ

๑.๒ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร , สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี
คำขึ้นต้น            ขอพระราชทานกราบบังคมทูลทราบฝ่าละอองพระบาท
สรรพนาม           บุรุษที่ ๑ – ข้าพระพุทธเจ้า
                         บุรุษที่ ๒ – ใต้ฝ่าละอองพระบาท
คำลงท้าย           ด้วยเกล้าด้วยกระหม่อม หรือ ควรมิควรแล้วแต่จะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม

๑.๓ สมเด็จเจ้าฟ้า หรือ พระบรมวงศ์ชั้นพระองค์เจ้า ( สมเด็จพระเจ้าลูกเธอเจ้าฟ้าจุฬาภร-ณวลัยลักษณ์อัครราชกุมารี   และ สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอเจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนากรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์)
คำขึ้นต้น            ขอพระราชทานกราบทูลทราบฝ่าพระบาท
สรรพนาม           บุรุษที่ ๑ – ข้าพระพุทธเจ้า
                         บุรุษที่ ๒ – ใต้ฝ่าพระบาท
คำลงท้าย           ควรมิควรแล้วแต่จะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม

๑.๔ พระอนุวงศ์ขั้นพระเจ้าวรวงศ์เธอและพระวรวงศ์เธอ (ทรงกรม) (พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศรีรัตน์ พระวรชายา , พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุ , พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าพัชรกิติยาภา ,  พระเจ้า-หลานเธอพระองค์เจ้าสิริวัณณวรี นารีรัตน์ และพระเจ้าหลานเธอพระองค์เจ้าสิริภาจุฑาภรณ์
คำขึ้นต้น           กราบทูล...........(ออกพระนาม)....... ทราบฝ่าพระบาท
สรรพนาม          บุรุษที่ ๑ ชาย – เกล้ากระหม่อม หญิง – เกล้ากระหม่อมฉัน
                        บุรุษที่ ๒ – ฝ่าพระบาท
คำลงท้าย          ควรมิควรแล้วแต่จะโปรด

๑.๕ พระอนุวงศ์ชั้นพระวรวงศ์เธอ (ที่มิได้ทรงกรม)
คำขึ้นต้น           ทูล..................(ออกพระนาม)...........ทราบฝ่าพระบาท
สรรพนาม          บุรุษที่ ๑ ชาย – กระหม่อม หญิง – หม่อมฉัน
                        บุรุษที่ ๒ – ฝ่าพระบาท
คำลงท้าย          ควรมิควรแล้วแต่จะโปรด
๑.๖ พระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้า
คำขึ้นต้น           ทูล................ (ออกพระนาม)...............
สรรพนาม          บุรุษที่ ๑ ชาย – กระหม่อม หญิง – หม่อมฉัน
                        บุรุษที่ ๒ – ฝ่าพระบาท
คำลงท้าย          แล้วแต่จะโปรด